25-lecie SKOK w Polsce – tragiczna końcówka
- Szczegóły
- Opublikowano: piątek, 25, sierpień 2017 15:00
Mija okrągłe 25 lat od reaktywacji w Polsce kas oszczędnościowo-kredytowych, które po kilku dekadach względnej nieaktywności wznowiły działalność w 1992 roku na podstawie ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych i ustawy – prawo spółdzielcze. To dobry czas na podsumowanie działalności całego sektora, który w ostatnich kilku latach przeżywa kryzys.
Proces rozwoju spółdzielczych kas oszczędnościowo kredytowych w III RP można podzielić na trzy etapy:
- I etap – lata 1992–1995 – przyzakładowy charakter SKOK,
- II etap – lata 1995–1997 – powstawanie lokalnych kas,
- III etap – lata 1997-2013 – dynamiczna ekspansja terytorialna połączona z konsolidacją kas,
- IV etap – od lat 2014 – kurczenie się sektora w wyniku przejmowania przez banki lub upadku źle zarządzanych kas.
Przez lata główna funkcja kas nie zmieniła się – nadal jako instytucje non-profit gromadzą środki pieniężne swoich członków, udzielają im pożyczek i kredytów oraz przeprowadzają gotówkowych i bezgotówkowych rozliczeń finansowych. Oferta kas jest jednak obecnie bogatsza – obejmuje obok lokat terminowych, kont osobistych i internetowych oraz kredytów z okresem spłaty do pięciu lat także wydawanie i obsługa kart płatniczych czy pośrednictwo w zawieraniu umów ubezpieczenia.
Rozwój SKOK-ów w Polsce do 2013 roku był bardzo dynamiczny i odzwierciedlony jest w rosnącej liczbie członków oraz rosnących aktywach (por. tabela 1). Co ważne, przez te 21 lat funkcjonowania kas (1992-2013) żaden SKOK nie zbankrutował. Obecnie Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe są objęte nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego (KNF), który uzupełniany jest przez Kasę Krajową SKOK, która do 27 października 2012 pełniła wyłączny nadzór nad SKOK-ami. Od 29 listopada 2013 roku SKOK-i zostały objęte bankowym systemem gwarantowania depozytów (BFG).
Tabela 1. Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo - Kredytowe w latach 1992–2017
|
Lata |
Liczba Kas |
Liczba |
Aktywa |
Depozyty |
Pożyczki |
|
03.2017 |
1 141 |
1 840 |
11 020 000 |
10 640 000 |
7 330 000 |
|
2016 |
1 223 |
1 930 |
11 310 000 |
10 940 000 |
7 390 000 |
|
2015 |
1 450 |
2 100 |
12 310 000 |
11 870 000 |
7 880 000 |
|
2014 |
1 576 |
2 170 |
13 590 000 |
12 560 000 |
9 210 000 |
|
2013 |
1 892 |
2 660 |
18 668 443 |
17 431 805 |
12 035 777 |
| 2012 |
1 987 |
2 591 |
16 805 349 |
15 491 190 |
11 090 601 |
|
2011 |
1 934 |
2 315 |
15 598 200 |
14 518 197 |
10 906 655 |
|
2010 |
1 851 |
2 177 |
14 014 363 |
13 028 073 |
9 792 675 |
|
2009 |
1 801 |
2 026 |
11 637 339 |
10 842 415 |
8 411 273 |
|
2008 |
1 757 |
1 856 |
9 446 921 |
8 604 073 |
6 932 627 |
|
2007 |
1 663 |
1 669 |
7 324 988 |
6 705 001 |
5 147 320 |
|
2006 |
1 589 |
1 551 |
5 969 789 |
5 552 966 |
4 047 299 |
|
2005 |
1 553 |
1 395 |
5 329 024 |
4 989 570 |
3 502 929 |
|
2004 |
1 461 |
1 169 |
4 228 673 |
3 937 924 |
2 856 265 |
|
2003 |
1 285 |
924 |
3 343 652 |
3 111 630 |
2 212 939 |
|
2002 |
923 |
703 |
2 455 086 |
2 253 906 |
1 659 780 |
|
2001 |
680 |
525 |
1 752 316 |
1 558 436 |
1 235 554 |
|
2000 |
560 |
394 |
1 199 362 |
995 251 |
865 748 |
|
1999 |
420 |
306 |
882 727 |
740 056 |
668 386 |
|
1998 |
290 |
259 |
590 376 |
528 376 |
412 482 |
|
1997 |
237 |
194 |
368 260 |
312 562 |
280 598 |
|
1996 |
168 |
138 |
219 443 |
190 446 |
160 843 |
|
1995 |
137 |
85 |
100 752 |
91 570 |
83 431 |
|
1994 |
106 |
46 |
35 446 |
29 362 |
25 650 |
|
1993 |
32 |
21 |
11 173 |
8 528 |
8 697 |
|
1992 |
13 |
14 |
4 277 |
3 565 |
2 985 |
Źródło: SKOK, Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo - Kredytowe w latach 1992-2013, http://www.skok.pl/o-skok/skok-w-liczbach [25.09.2013]
SKOK, SKOK w liczbach, http://www.skok.pl/o-skok/skok-w-liczbach [25.08.2017]
Począwszy od roku 2014 sektor SKOK zaczął się kurczyć. Pierwsza (18 lipca 2014) ogłosiła upadłość SKOK "Wspólnota", a 12 grudnia 2014 roku również SKOK w Wołominie. Na wypłaty gwarancyjne dla deponentów obu kas BFG przeznaczył kwotę 3,064 mld zł. W tym samym roku miało również przejęcie dwóch kas przez banki:
- SKOK im. św. Jana z Kęt przez Alior Bank SA z dniem 1 września 2014 r.,
- SKOK im. Mikołaja Kopernika przez Bank Polska Kasa Opieki SA (Pekao SA) z dniem 22 grudnia 2014 r.
W wyniku bankructw i przejęć liczba SKOK-ów w 2014 roku spadła o pięć podmiotów z 55 do 50 a liczba członków zmalała o niemal 0,5 miliona. To był zdecydowanie najgorszy rok w całej historii kas oszczędnościowo-kredytowych w III RP.
Kolejny, 2015, rok był dla kas spokojniejszy a uwaga skupiła się na upadającym SK Banku. Ten spółdzielczy bank z siedzibą w Wołominie ogłosił niewypłacalność 23 listopada 2015 roku a zobowiązania wobec 33147 deponentów wyniosły 2,037 mld zł. Odnośnie kas, SKOK "Wesoła" została przejęta przez bank komercyjny PKO BP SA, a SKOK im. Eugeniusza Kwiatkowskiego wchłonął (1.11.2015) SKOK "Siarkopol". W wyniku liczba kas spadła w 2015 roku o kolejne dwa podmioty do 48.
W 2016 roku zniknęło kolejnych osiem podmiotów (z 48 do 40), w tym aż pięć kas ogłosiło bankructwo. Najpierw KNF zawiesiła z dniem 8 stycznia 2016 roku działalność SKOK "Kujawiak", co stanowiło formalną przesłankę do uruchomienia wypłat środków gwarantowanych przez BFG. Następnie ogłosiły niewypłacalność kasy, kolejno: (25 lutego 2016) SKOK "Polska", (26 kwietnia 2016) SKOK "Jowisz", (11 maja 2016) SKOK "Arka" i (22 lipca 2016) SKOK "Skarbiec".
W roku bieżącym (2017) upadły już cztery kasy oszczędnościowo-kredytowe: Wielkopolska SKOK, Twoja SKOK, SKOK "Nike" oraz SKOK "Wybrzeże". Ponadto Lubuska SKOK została w październiku przejęta przez Bank Spółdzielczy we Wschowie przez co na rynku działa obecnie tylko 35 SKOK-ów, a w wielu z nich prowadzone są działania naprawcze i restrukturyzacyjne. W szerszej perspektywie kasy samopomocowe na świecie nadal się rozwijają. Działają obecnie w 109 krajach a liczba członków (liczba oddziałów) wzrosła z 217 mln (57 tys.) w 2014 do 231 mln (69 tys.) w 2016.
Tabela 2. Bankructwa SKOK w latach 1992–2017
|
Nazwa kasy |
Dzień zawieszenia/ ogłoszenia upadłości |
Liczba członków |
Depozyty |
Podmiot odpowiedzialny |
|
SKOK Wspólnota |
18 lipca 2014 |
74 048 |
817,5/p> |
PKO BP SA |
|
SKOK w Wołominie |
12 grudnia 2014 |
45 454 |
2246,5 |
PKO BP SA |
|
SKOK Kujawiak |
8 stycznia 2016 |
17 900 |
187 |
Pekao SA |
|
SKOK "Polska" |
25 lutego 2016 |
16 000 |
173 |
Pekao SA |
|
SKOK "Jowisz" |
26 kwietnia 2016 |
15 700 |
82,5 |
BZ WBK SA |
|
SKOK "Arka" |
11 maja 2016 |
19 300 |
98,8 |
Pekao SA |
|
SKOK "Skarbiec" |
22 lipca 2016 |
26 400 |
96,9 |
PKO BP SA |
|
Wielkopolska SKOK |
3 lutego 2017 |
ok. 90 000 |
301,7 |
PKO BP SA |
|
Twoja SKOK |
12 maja 2017 |
51 600 |
170,3 |
BZ WBK SA |
|
SKOK "Nike" |
2 czerwca 2017 |
17 300 |
124 |
Pekao SA |
|
SKOK "Wybrzeże" |
15 września 2017 |
15 670 |
128 |
? |
Źródło: Opracowanie własne
Proces oczyszczania rynku z podmiotów źle zarządzanych jest w tym wypadku powolny i nadal trwa. Trudno ocenić ile kas pozostanie. Można mieć nadzieję, że nadzór zacznie wreszcie funkcjonować prawidłowo i dalsze bankructwa i wymuszone przejęcia nie będą miały miejsca. Osobiście wyrażę tu swoje zwątpienie a to z powodu m.in. funkcjonującego systemu rezerw cząstkowych, które sprawia, że zagrożenie niewypłacalności banków czy kas jest kwestią czasu. Obecnie oglądaliśmy upadłości stosunkowo małych kas czy banków spółdzielczych, gdzie wypłaty gwarantowane przez BFG zadziałały prawidłowo. Co jednak, gdy upadłością zagrożony będzie większy bank komercyjny?